Sağlıklı/pozitif ilişkiler; destek gördüğümüz, yaşamlarımıza anlam ve amaç veren, bizi canlandıran ve motive eden, büyüme ve gelişmemize alan açan, güvende hissettiğimiz, özsaygımızı doğrulayan, sevilebilirliğimizi onaylayan, nihai yalnızlığımızı yatıştıran pozitif durumları kapsar. Fakat kültürel kodlar -aynı zamanda- öğretilerinde seven insanın kıskanacağını, hikâyelerde seven insanın her acıya katlanarak gerçek aşka ulaşacağını, masallarda heteroseksüel kadınların pasif bir bekleyişle gerçek aşkı bulacağını (ki eşcinsel kadınlara toksik bir ilişkide olsa dahi yer açılmaz), şarkılarda âşık olunan kişiden “asla” vazgeçilemeceğini algılarımıza işleyerek toksik ilişkilerin aşk olduğuna dair bir yanılsamayı da zihnimize işler.
Toksik ilişki kavramı, ilk olarak Lillian Glass tarafından 1995’te Toxic People kitabında; çatışma, rekabet ve bir kişinin diğerini kontrol etmesi üzerine kurulu ilişkileri betimlemek için kullanılmıştır. Daha açık bir ifadeyle toksik ilişki: beslenmek yerine ihtiyaçlarınızın sürekli göz ardı edilmesi nedeniyle tükendiğiniz, ilişkideki davranışlarınızın ardındaki asıl motivasyonun suçluluk olduğu, ilişkilenmeyle gelen gücün kötüye kullanıldığı, bencillik içeren, çifte standartlarla sürekli haksız bulunduğunuz, özgüveninizi düşüren, partnerinizi kızdırmanın bedelinin psikolojik olarak olağandışı ağırlığı nedeniyle yoğun bir korku duyduğunuz, kendinizden sürekli şüphe ettiğiniz ve hatta uzun vadede kendinizi travma sonrası stres belirtileri gösterirken bile bulabileceğiniz ilişkilerdir. Toksik ilişkilerle pek çok alanda karşı karşıya kalabilirsiniz. Toksik kişi; ebeveyniniz, yakın arkadaşınız, sevgiliniz ya da iş yerinde bir üstünüz hatta siz de olabilirsiniz.
İlişkinizin toksik olup olmadığını anlamak için şu soruları sorabilirsiniz:
- Onunla birlikteyken, genellikle mutlu ya da enerjik mi yoksa sık sık tatminsiz ve bitkin mi hissediyorsunuz?
- Onunla vakit geçirdikten sonra, genellikle kendinizi daha iyi mi, yoksa daha mı kötü hissediyosunuz?
- Bu kişiyle fiziksel ve/veya duygusal olarak güvende hissediyor musunuz veya kendinizi tehdit altında veya tehlikede mi hissediyorsunuz?
- Karşılıklı bir “al ve ver” dengesi içerisinde misiniz, yoksa veren taraf her zaman siz misiniz?
- Onunla olduğunuzda, olduğunuz kişiden memnun musunuz, yoksa onu mutlu etmek için değişmeniz mi gerekiyor?
- Hiçbir şeyi doğru yapamıyormuş gibi hissettiriliyor, eleştirileri kişiliğinize saldırıya mı dönüşüyor?
- Her şey sadece onunla ilgili ve tartışmalarınızda her zaman suçlu olan siz, o ise kurban olurken; konuşmanın sonunda, kendinizin kötü bir partner olduğunuzu veya partnerinizin size kötü davranmasına neden olacak şeyler yaptığınızı düşünürken mi buluyorsunuz?
- Güzel geçeceğini düşündüğünüz bir zamanınızda dahi (tatil, parti, baş başa bir akşam gibi) onunla keyif alamıyor musunuz?
- Süreğen bir tartışma ve anlaşmazlıklar içerisinde pasif-agresif ya da direkt saldırgan tavırlarla yönlendiriliyor musunuz?
- İstediğini vermediğinizde ya da tamamen keyfi olarak sizinle etkileşimden geri çekiliyor veya görmezden mi geliyor?
- İlişkinizde aşağılama, sözlü taciz, lakap takma, göz devirme, alay etme veya benlik algınıza bir saldırı deneyimliyor musunuz?
- Arkadaşlarınızın veya ailenizin toksik birlikteliğinizi bilmesine izin vermemek için ya da o yakınlarınızdan bir neden hoşlanmadığı için sosyal desteğiniz azaldı ve sosyal izolasyon içerisinde misiniz?
Toksik İlişkiye İten/Yatkınlaştıran Kişisel Özellikler
- Terk edilmekten korkuyorsanız (dolayısıyla bunu engelleyecek sınır aşan ya da şiddet içeren davranışlar ortaya koyma)
- Kendinizden memnun değilseniz (kendinize dair kötü çıkarımlarınızı ilişkide olunan kişiye yansıtma ya da kötü olduğunuzu onaylatacak durumları yaratma)
- İhtiyaçlarınızı dile getirmekte zorlanıyorsanız (yüzeysel ya da derin bir beklentinizi diğerine iletmekte zorlanıyorsanız onu ifade etmenin çok daha dolambaçlı yollarına başvurabilir, anlaşılmadıkça da şiddete başvurabilirsiniz.)
- Partneriniz her şeyiniz olsun istiyorsanız (ikiniz arasındaki kişisel sınırlar sizi rahatsız ediyorsa)
- Bağlılıktan (aslında) korkuyorsanız
- Geçmişte de toksik ilişkiler içerisinde bulunarak sağlıksız ilişkilenmeyi normalleştirdiyseniz
Toksik bir ilişki yaşıyorsanız; hayatınızın onunkinden daha kolay olduğunu düşündüğünüz için suçluluk duyuyor ve cezanıza razı oluyor, az sayıdaki güzel anlarınızı ilişkinize aşırı genelliyor, geçmiş toksik ebeveyn ilişkilerinize benzer ilişki kalıpları arıyor, kendinizin değerli ya da saygıdeğer olduğuna inanmıyor olabilirsiniz. Tüm ilişkilerin, hatta toksik olanların bile gizli avantajları vardır. Bu ilişkiden özellikle ne elde ettiğinizi belirlemeniz oldukça önemli. Uzun zamandır şiddet döngüsü içerisinde dış gerçekliğe temasınız kesilmiş, yalnızlaştırılmış olabilirsiniz. Diğer insanlardan her zaman yardım isteyebilir, çevrenizde güvenebileceğiniz biri yoksa her zaman bir ruh sağlığı uzmanına başvurabilirsiniz. Asla yalnız ya da çaresiz değilsiniz.